vrijdag 27 april 2012

Is er maar één verantwoordelijke weg?

Na een lange voorbereidingstijd is het dan nu zover. Ik waag de stap naar een blog. Hoe regelmatig die zal verschijnen kan ik nu nog niet zeggen. Het begin valt samen met een aankondiging die ik breed wil verspreiden. Overigens niet minder spannend dan het beginnen van een blog. Willen mensen die blog lezen? Zal het steeds ergens over kunnen gaan dat de moeite van lezen waard is? Al in de periode nog met Sabine stelde ik vast dat het tot zo iets als dit moest komen. Nu is het dan zo ver. Toch ook wel een zekere opluchting. Een duidelijke stap verder. Nog net voor een nieuwe periode studieverlof begint en dus een paar maanden accent op onderzoek en boekschrijverij en niet op het directe journalistieke werk. Maar ten aanzien van wat ik zo zal aankondigen: heb ik al genoeg in huis om met mensen een begin van een gesprek te voeren dat verder helpt, maar waar nog wel hiaten liggen?

De aankondiging dan nu maar direct:: Ik ben beschikbaar voor avonden met gesprek over 'Hoe zit dat toch met die krisis? Is er een alternatief?'
Een avond over Kerk, krisis en Neoliberalisme. Geen pasklare antwoorden. Een bespreking van wat de Accra-verklaring (2004), een verklaring van hervormd/gerefromeerde kerken, ons over deze vragen aanreikt. Eventueel een consultatie over hoe hier werk van te maken. Langzamerhand wordt het duidelijker: het samenhang brengende woord in alle flarden van bezuinigingen en privatiseringen die over ons heen worden uitgegoten is 'Neoliberalisme'.
Dit aanbod is bedoeld voor werkgroepen, diaconieën en gemeenten. Je kunt me uitnodigen. De in rekening gebrachte kosten functioneren als een soort medefinanciering van schrijven en uitgeven van een boek over 'de zending van de kerk in de buurt, gezien in een globaliserende samenleving'. (j.p.gdijk@kpnplanet.nl)

De toelichtende tekst op deze aankondiging lag er eigenlijk al even. Die moest echter bijgesteld worden. Nu net in deze week maken we het demissionair worden van het welhaast merkwaardigste kabinet mee dat Nederland tot nu toe kende: een minderheidskabinet met gedoogsteun van extreem-rechtse Wilders en consorten nota bene. Dit demissionair worden leverde deze week wederom een uiterst merkwaardige gang der dingen op. Voor 30 april moet een huiswerklijstje worden ingeleverd bij de EU. Daarbij moeten we toch wel het braafste neoliberale jongetje van de klas blijven. Dat heet dan 'verantwoordelijkheid nemen voor het land'. Maar is er maar één verantwoordelijke weg?
Het wordt ons ingepeperd: Als je nu niet de weg van CDA-minister de Jager volgt, ben je onverantwoord bezig en loop je het risico niet in de volgende regering te komen. Als schoothondjes bijna lopen de Christenunie, Groenlinks en D'66 achter de regering aan. In plaats van dat grondig bekeken wordt wat verantwoord is aan de koers van de PvdA en de SP en onverantwoord aan die van de Jager en de zijnen, worden zij ondemocratisch ter zijde geschoven. Zij tellen niet mee. Zij willen niet meewerken, die dekselse partijen. De PVV telt natuurljk al helemaal niet meer mee. De harde, puur neoliberale koers van de VVD is afgezwakt. Dat wel. Maar nu? Er is bijna zo iets als een 'EU-waardig' papier en het lijkt alsof de dag van de democratie aan de orde is. Een wonder is het genoemd. Zouden we juist dan niet beter wat terughoudender moeten zijn?

Hoe zit dat toch met die krisis? Zijn er geen echte alternatieven voor bestrijding ervan? Onlangs maakte ik een studie van de Accra-verklaring van de World Association of Reformed Churches.Weliswaar al weer van 2004. Daarom echter niet minder actueel, komt me voor. Neoliberalisme is de term die gehanteerd wordt om samenhang te brengen in wereldwijd toegepaste politiek ter orgnanisatie van de economie. Een politiek van bovenaf: deregulering; bezuinigingen op sociale en zachte, niet winst brengende sectoren van de samenleving; privatisering van overheidsdiensten. Wereldwijd is dat al sinds de tachtiger jaren van de vorige eeuw het recept voor de oplossing van alle sociaal-economische problemen.
Theologisch-kerkelijk gesproken wordt de kritiek geuit dat deze ideologie het totale leven wil beïnvloeden, wil dat we ons aan dat denken overgeven en het veroorzaakt betovering. Alsof er geen andere begaanbare wegen zijn. Gesteld wordt dat minstens op dat vlak bijbelse en theologische kritiek nodig en mogelijk is. De overgave tot uitdrukking brengende aanbidding van Geld, Markt en Winst is een vorm van te bestrijden afgoderij, aldus de Verklaring.

Verantwoord is hier volgens mij om uitgaande van de onderkant van de samenleving naar wérkelijke oplossingen te zoeken en waar nodig je voor te bereiden op strijd. Die strijd is zeker nodig op sociaal-economisch vlak. Misschien wat minder dringend op andere terreinen waar het Neoliberalisme zich breed maakt, als manier van ondernemend denken: op cultureel en technologisch niveau.
Veel mensen zeggen hun baan op en beginnen voor zichzelf. Zij zien veel meer terecht komen van hun eigen talenten en kunnen werken, zoals ze zelf willen. Ze gaan op free lance basis werken en worden zzp-er. Wel een griezelige stap in een volstrekt duistere toekomst, maar aantrekkelijk. Je bent eigen baas.
Op het vlak van de ic-technologie zien we marktplaatsen van de meest uiteenlopende snit ontstaan. Er staan nog wel eens mensen, vaak heel jonge mensen, achter die hier bakken geld mee verdienen, maar uiterst uiteenlopende zaken en diensten kun je via Internet tegenwoordig verkrijgen. De nieuwe sociale media als Facebook, Twitter en LinkedIn staan daarbij het meest in het zoeklicht. Zzp-ers hebben het echter qua materiële positie nog helemaal niet zo goed. Ze verdienen vaak onder de maat en verzekerd zijn ze nauwelijks. Het doordringen van productdenken en jezelf in de markt zetten in het helemenselijke bestaan heeft zijn problematische kanten. het versterkt egocentrisme en graaizucht. Bijzonder is echter dat toch ook vormen van gemeenschap (community) ontstaan, gebasserd op een win-win-situatie. Ook,tenslotte, is juist op het vlak van deze technologie veel aan de hand dat de krisis mee bewerkt of in stand houdt, mogelijk zelfs verergert. Pakketten van financiële 'producten', de ondoorzichtige derivatenhandel, staan colstrekt los van de materiële werklijkheid. Zij suggereren een nieuwe werkelijkheid die niet gespeend is van pure illusie. Maar dat geeft niet, als er op korte termijn maar aan verdiend wordt.

Nodig me uit en we hebben een bijzondere bijeenkomst. Ook innde voorbereiding van de verkiezingen en de meningsvorming daarom heen die nodig is om te weten wat je moet stemmen. Deze bijeenkomsten kunnen plekken zijn waar over deze en nog meer aspecten kan worden nagedacht. Mogelijk kunnen er vormen van werk ontstaan die debat of strijd kunnen bevorderen met betrekking tot de nieuwe werkelijkhehden van vandaag.

Han Dijk.