zondag 1 februari 2015

'Basta' en 'Hoop schreef geschiedenis'

De uitkomst van de verkiezingen in Griekenland van zondag 25 januari jl. klinkt als door een megafoon op alle straten van dit land door: 'Hoop schreef geschiedenis', de woorden van Alexis Tsipras, de Syriza-leider. Een geweldige verkiezingsoverwinning voor wie er slecht voor staan. 'BASTA' klinkt in het Italiaanse bergstadje Filettino in 2011 als reactie op de eindeloze rij bezuinigingsmaatregelen van achtereenvolgende regeringen Berlusconi, maar in feite omdat 'het moet van Europa'. Velen zijn al aan de rand van de afgrond terecht gekomen. De burgemeester spreekt uit wat veel mensen voelen. Ze zijn de voor kwetsbare mensen volstrekt onaanvaardbare politiek grondig zat. Ze maken zich los van Italië en gaan hun eigen papiergeld drukken. Gisteren heb ik als deel van een groot rood lint van FNV-vlaggen door Utrecht gelopen. Kom ik thuis word ik door iemand verrast met een youtube-filmpje met een weergave van een grote Podemos-manifestatie op een plein in Madrid. (Helaas krijg ik dit filmpje hier niet actief)

Het is waar wat iemand op een bordje in Utrecht meedraagt: 'Griekenland is overal'. Wie de macht hebben zijn nu bang voor besmettingsgevaar, als ze de Griekse overwinning van links zien. Anderen vinden het een ruk naar populisme. Laat het Griekse perspectief mensen maar besmetten. Dan ben ik maar populist. Mij verheugen deze ontwikkelingen. Ik ben zat van de term 'bezuinigingen' die als enige verlossende praktijk sinds de tachtiger jaren van de vorige eeuw ons al moest besmetten en dat betekent 'houd je mond, als je het anders ziet'. Ik heb geen zin om voor een krisis te betalen die anderen veroorzaken en op de schouders van kwetsbaren afwentelen.

Filettino
Vorig jaar zomer stuitte ik op het prachtige boek over deze gebeurtenis en de eerste gevolgen ervan, geschreven door ene Geert Kimpen. Het Italiaanse parlement had net (voorjaar 2011) besloten dat het afgelopen moest zijn met gemeenten tot en met 1000 inwoners. Zoals Minister Plassterk een tijd lang bij ons de boer op ging om allerlei gemeenten en provincies samen te laten voegen, zoiets gebeurde ook in Italië. Gevolg van dit besluit: honderden burgemeesters van zulke kleine gemeenten gingen demonstreren in Milaan. Er was er een die daarnaast (hij was ook in Milaan, geloof ik) anders reageerde. Op een dag in september riep burgemeester Luca Sellari zijn gemeenteleden op om naar het plein voor het Gemeentehuis te komen. Hij had hen allen iets te zeggen. In één woord samengevat: 'BASTA!' Misschien gaf wel vooral de doorslag, dat zijn eigen positie nu in de frontlijn kwam, want er was al veel aan voor af gegaan voor heel veel mensen, kunnen we ons voorstellen.
Bergstadje Filettino moest samengaan met DE in het dal gelegen gemeente Trevi. Zoals dat kan gaan, twee plaatsen waarvan de inwoners elkaar niet kunnen luchten of zien. Dit weekend nog had het elftal van Filettino behoorlijk verloren van de SV Trevi. Zeg maar, zoals wanneer Go Ahead verliest van PEC Zwolle. Iedereen weet wat dat toch altijd al ertoe deed in het leven van het stadje. De sfeer was dus al niet te best. Hij had net de brief gekregen waarin stond wat er precies moest gebeuren. Hij zou de burgemeester worden. De gemeentesecretaris van Trevi zou haar baan houden en dus die van Filettino zou op straat komen te staan. Nog afgezien van alle mogelijke andere problematieken die er waren, zo schrijft roman-schrijver Kimpen, kon hij ook goed opschieten met Alessa, de secretaris, hij had veel aan haar nuchtere verstand te danken. Zonder haar verder? Maar ook vanuit haar perspectief: zou hij haar op straat zetten?

Waar een wil is...
Het gaat me nu te ver om dit hele boek en dus die hele geschiedenis weer te geven. Ik haal het aan als voorbeeld van hoe het kan gaan, als de stem in de bevolking aan kracht wint die laat zien dat er economisch en politiek een compleet andere koers gevaren kan worden. Ik heb het hier niet over een one-itemkoers. Daarnaast dat het in zake Griekenland en de koers die Syriza voor staat om een heel land gaat en niet enkel om zo'n bergstadje. Tenslotte dat ik eenzelfde vreugde in me voel, wanneer je voor ogen krijgt welke kant het dus wel degelijk op kan gaan, als er een wil is en grote vasthoudendheid in eenheid.

Het aardige is dat we bij Filettino, in deze beginperiode van hun losmaking kunnen zien wat er dan allemaal los kan komen. Enerzijds wat ervoor nodig is om anders te gaan denken en dat er vele hordes genomen moeten worden die stuk voor stuk de aanvankelijk nog broze eenheid kunnen destabiliseren. Anderzijds wat er allemaal te verwachten is aan officiële reactie van machthebbers. Zeker als het serieus doorgevoerd wordt en poten stijf gehouden worden. Kimpen gaat de verschillende hordes stuk voor stuk na. Ik noem er drie.
De horde van de totstandkoming van de eigen munteenheid: de banken willen de mensen aanvankelijk hun spaartegoeden niet uit betalen. Enerzijds omdat ze het niet kunnen. In de plaatselijke bank is niet zomaar af te halen wat de mensen uit Filettino er aan spaartegoeden hebben gedeponeerd. Maar anderzijds ook om te verhinderen dat er besmetting optreedt en niet alleen in Filettino mensen tot een vergelijkbaar handelen komen. Dan zouden alle banken niet alleen leeggehaald worden, maar zou blijken dat die spaargelden al lang zijn uitgegeven en er helemaal niet feitelijk zijn.
Een andere kleurrijke horde die beschreven wordt is de ideologische. Burgemeester Sellari wordt door Berlusconi himself uitgenodigd voor een feestje. Daar worden hem verleidelijke vrouwen aangeboden om het er eens van te nemen, zoals we van Berlusconi met zijn bunga-bungaparties gewend zijn. Er lopen er echter met camera's rond die plaatsjes schieten die de volgende dag wel in de tabloids verschijnen en zijn goede naam danig versjteren. Het idee van een andere orde moet vanaf het begin kapot gemaakt worden.
Als er dan nog niets kapot is, is er een derde horde: er verschijnen tanks op de ene weg naar boven die uiteraard geen tegenactie op hetzelfde niveau hoeven te verwachten, maar vooral een groot dreigement beogen uit te drukken: als jullie nu niet ophouden, dan schieten we jullie kapot. Vooral de vrouwen uit het dorp zie je dan zich ontkleed en gevolgd door de hele dorpsbevolking op de tanks af lopen. Die moeten wel stoppen. Ook deze poging van hogerhand om de andere koers tegen te houden loopt spaak.

Het vreemde is dat ik uit de begintijd wel kranteberichten en youtube-opnamen van interviews ben tegen gekomen die aangeven dat het Filettino-sprookje echt gebeurd is, maar dat ik tot nu toe niet kan nagaan wat er nu van geworden is, hoewel het nog maar zo kort geleden gespeeld heeft. Dus ook, in hoeverre Kimpen weliswaar op iets uit de werkelijkheid is ingegaan, maar er tevens eigen draaien aan heeft gegeven als roman-schrijver. Misschien zou ik hem zelf hierover nog eens moeten aanspreken. Maar dit terzijde.

Wat zal de weg zijn?
We merken bij de eerste ontwikkelingen in verband met de Griekse verkiezingen al op verschillende manieren hoe de heersende krachten in Europa natuurlijk menen dat dit allemaal niet kan wat Syriza wil. Het is boeiend om te volgen wat er zo allemaal gebeurt, welke hordes er gelegd worden of blijken te liggen. Tegelijk vind ik dat niet boeiend als afstandelijk kijkend iemand. Eerder als iemand die zich solidair verklaart met wat daar gebeurt en opdat we kunnen zien wat er moet gebeuren om bijvoorbeeld ook in Nederland een ander handelen mee te kunnen bewerkstelligen (zie ook mijn blog van 29 oktober 2012 over het Manifest voor sociale en niet-liberale politiek dat mijn vrienden en ik twee jaar geleden uitgaven). Afgelopen tijd konden we zien hoe onze eigen Dijsselbloem aan tafel met een linkse topeconoom en minister van Financiën moet aanhoren dat er echt geen wens is om zomaar water bij de wijn te doen. Een politieke discussie wil men voeren zonder de Europese bank en het IMF erbij. Ik weet het niet zeker, maar volgens mij heeft dat gesprek maar vijf minuten geduurd. Het zou maar zo kunnen. Terwijl die Griekse vertegenwoordiger zo ongeveer nog niet is uitgesproken, zie ik Dijsselbloem al opstappen en het gesprek verlaten. Dat belooft nog wat. Het belooft in ieder geval dat Syriza doet wat nodig is om het gewonnen vertrouwen en vooral ook de hoop op het andere niet zomaar te verkwanselen.

Moge dit allemaal ook de discussies in óns land, evenals in Italië en Spanje bijvoorbeeld een wegwijzing zijn. Ik zie al voor mij wat voor kronkels deze en gene zullen menen te moeten maken de komende tijd om uit deze problematiek te komen. Mijn tegenstem tegen Europa enige jaren geleden was een stem tegen een Europa waar Syriza nu tegenop loopt, niet een bezuinigend en enkel op marktwerking gericht Europa. Niet anti-Europa zonder meer dus. Opdat dit ook nog eens duidelijk zij.

Han Dijk