Bezuinigingen, bezuinigingen en nog eens bezuinigingen. Al jarenlang kan ik dit woord niet meer horen. Al jarenlang vroeg ik me af wat dat toch is, dat regering na regering niets anders weet te bedenken dan dit woord. Het betreft ook vooral steeds bezuinigingen op kwetsbare mensen en sectoren in de samenleving. Is het eens een keer afgelopen? Iedere keer lijken er weer nieuwe redenen te zijn om te bezuinigen. Sinds enige tijd wordt me duidelijker en duidelijker dat, als die redenen er niet zijn, ze wel gezocht worden. Want het gaat niet zozeer om bezuinigingen als wel om afbraak. Afbraak van die sector in de samenleving die onder anderen als taak heeft om te zorgen voor wie kwetsbaar zijn in die samenleving, omdat het anders niet gebeurt: de overheid, de publieke sector. Het gaat niet zozeer om bezuinigen alswel om opbouw van een neoliberale samenleving. Een samenleving waar marktwerking de totaliserende factor moet zijn. Alleen, dat wordt nooit met zoveel woorden gezegd. Om de bezuinigingen heen worden steeds nieuwe, mooie verhalen geknoopt om die bezuinigingen beter te kunnen verkopen. In dit tijdsbestek: op weg naar een participatiesamenleving. Radicale afbraak van de verzorgingsstaat. Worden mensen in feite aan hun lot overgelaten?
Eigenwijks
Hoe vrijwillig voelt een vrijwilliger zich nog? Steeds vaker en steeds harder klinkt het geluid dat bewoners op vrijwillige basis meer taken op zich moeten nemen. Op Eigen Kracht vooruit! Beroepskrachten moeten meer aan bewoners overlaten. Professionals hebben de afgelopen jaren teveel taken overgenomen van actieve bewoners. Bewoners zijn daardoor passief geworden. Zij rekenen teveel op de inzet van betaalde krachten. Burgers helpen elkaar te weinig. Burgers zorgen te weinig voor elkaar. Zij gaan makkelijker naar een professional dan naar de buren.
Is dat zo?
Uitkeringsgerechtigden moeten vrijwilligerswerk doen voor behoud van hun uitkering. Bewoners met een verslaving, verstandelijke beperking of anderszins kwetsbaar moeten aan vrijwlligerswerk doen of deelnemen aan door vrijwilligers georganiseerde activiteiten als alternatieve dagbesteding. Familieleden van zorgbehoevenden worden verplicht tot 'vrijwillige' mantelzorg. Willen we dit?
Hebben we hier te maken met een nieuwe visie op de samenleving? Of is dit geluid het gevolg van bezuinigingen?
Dit stond onlangs te lezen in de Westerpost, ons buurt-advertentieblaadje, als aankondiging voor een debatbijeenkomst van de Stichting Eigenwijks, ons buurtopbouworgaan, ter gelegenheid van de viering van hun 55-jarige bestaan.
Helaas was ik niet in de gelegenheid om deze bijeenkomst te bezoeken, maar dat het hier over zou gaan, vond ik uit ook mijn hart gegrepen. Heel goed dat het werd aangepakt en als probleem aan de orde gesteld. Het betekent dat er in die kringen ook vragen leven. Dezelfde vragen, zo lijkt het wel, als die ik de laatste jaren in toenemende mate ben gaan zien als te maken hebbend met een op de gehele samenleving gerichte aanval van de markt. Vragen die ik ben gaan zien, maar die ik in toenemende mate ook ben gaan bestuderen om te zien hoe het er allemaal precies uit ziet. Wellicht trouwens ook wat er eventueel positief aan is.
Complicaties
Wie mij langer volgen, weten dat ik bezig ben met een boek over de 'Zending van de kerk in de buurt, gezien in een globaliserende samenhang' (werktitel). Zou je verschillende blogs die ik tot nu toe schreef daarop bekijken dan wordt iets meer duidelijk over welke items dan aan de orde zijn. Zeker sinds ik met mijn Neoliberalisme-studie bezig ben was ik toe aan het toewerken naar wat dat dan betekent in de buurtsamenleving.
Mijn theologische inzet ligt bij de Accraverklaring, een internationale verklaring
van hervormd/gereformeerde kerken (calvinistische kerken) uit 2004. In deze verklaring komt de term Neoliberalisme voor als een manier van denken en doen die de wereld als een god aan het beheersen is. Kort samengevat gaat het dan over het feit dat marktwerking alle dimensies van leven en samen-leving bezig is te omvatten. Mensen zijn niet meer mensen in de eerste plaats, maar consumenten en producenten. Het zou gaan om een gecompliceerde problematiek. Dat wordt me enerzijds steeds duidelijker. Er zitten negatieve en in ieder geval te bestrijden kanten aan. Daar vooral waar het te maken heeft met aanvallen op kwetsbare mensen en sectoren in de samenleving. Er zitten echter ook hier en daar positieve kanten aan. Het gaf mij bijvoorbeeld een aanzet om als free lancer te gaan werken. Ondertussen leer ik echter ook zoveel over hoe het werkt en hoe je dit begrip en de werkelijkheid waar het naar verwijst kunt benaderen dat ik kan zeggen: ik begin het langzaam aan beter te snappen. Zeker nu ik toe was aan een vertaling van dit begrip naar de buurtwerkelijkheid. Het lijkt het laatste half jaar wel, alsof anderen me beginnen te helpen juist dát aspect precieser in het vizier te krijgen.
Samenhangen tussen problematiek-flarden
In mijn blog over 'goed nieuws voor de armen' (zie mijn mei-blog) meldde ik al dat er studies beginnen te verschijnen over onderzoek naar neoliberale ontwikkelingen in de buurt. Positief verrast was ik al over het boek van Stephan Steinmetz 'De brievenbus van Mevrouw de Vries'. Over wat mensen die er op zich zelf genomen nog niet eens zo slecht voor staan mee te maken krijgen aan lastig te verwerken zaken die hun dagelijkse bestaan betreffen en vergallen. Het in stukjes knippen van de verschillende (eerder collectieve) voorzieningen en het uitbesteden daarvan aan alle mogelijke op winstoogmerk gebaseerde organisaties. Die komen steeds weer met andere eisen en formulieren aan zetten. Ook hebben ze plotseling weer een andere naam. Mevrouwen de Vries zien door de bomen het bos niet meer. Ik heb het hier over zaken als thuiszorg (medische thuiszorg en huishoudelijke thuiszorg worden bovendien ook nog eens uit elkaar gehaald), taxivervoer, energierekening, woonsituatie, uitkeringsverstrekking en zo meer.
Bijzonder is dat vervolgens weeklad de Groene Amsterdammer deze lente en voorzomer kwam met een hele serie van studies naar huidige gangen van zaken die stukje bij beetje een soort staalkaart lieten zien over op welke punten mensen in buurten (en dorpen) in hun bestaan geraakt worden. Meer en meer diepgaand. Aan de hand van een aansluitende lezing van deze op stevig onderzoek gebaseerde artikelen komt een beeld tevoorschijn van hoe een en ander eruit ziet en met elkaar samen hangt:
- hoe geprivatiseerde woningcorporaties hun eigen gang kunnen gaan en zich zelf kunnen verrijken (Deventer Rivierenwijk)
- wat voor vreemde toestanden in de thuiszorg ontstaan doordat alle verrichtingen met de stopwatch in de hand plaatsvinden en de ene thuiszorger dit en de andere juist weer dat geacht wordt te doen (Zorgbalans Haarlem en Kennemerland)
- hoe mensen geacht worden op allerlei vlak in de buurt als vrijwlliger te werken waar professionals eruit gegooid worden als overbodige luxe en de nodige ontering van hun professionaliteit plaats vindt (Amsterdam West en Oost)
- hoe echter ook interreligieuze en interculturele projecten in hun samenwerking laten zien dat scheiding tussen kerk en staat soms een vreemde en kunstmatige en niet praktische scheiding is (Amsterdam West)
- hoe het overlaten van buurthuizen aan vrijwilligers en het weglaten van professionele aanpak kan betekenen dat maatschappelijke hoofdvragen als vergrijzing, jongerenproblematiek en toenemende werkloosheid niet echt worden aangepakt.
Kerk en buurt - Geuzenveld-Slotermeer en Rivierenwijk
AANBIEDING
Interessante en belangrijke stof. Ik heb er een paper over gemaakt. Wie interesse heeft, kan het bij mij opvragen (j.p.gdijk@kpnplanet.nl).
Verschillenden zullen zo iets misschien graag eens op een rij willen zien, maar hebben de tijd niet voor zulke meer indringende studie. In het bestek van dit blog kan ik wat ik al uittrok en samenvatte niet nog eens uittrekken en samenvatten.
Maar nu komen de vragen uit die stukken naar boven naar hoe het nu precies zit in mijn eigen buurt, in Amsterdam Geuzenveld-Slotermeer. Maar ook in bijvoorbeeld de Rivierenwijk van Deventer. Die wijk komt opvallenderwijs in onderzoeken ook steeds naar voren. Daar woon ik per slot ook en ben geïnteresseerd in hoe het ook daar toe gaat. In Amsterdam heb ik het echter nodig om beter te kunnen zien waar we nu precies als kerken tegenaan lopen en hoe je daar mee om zou kunnen en willen gaan. In kerkelijke taal gezegd gaat het hier over pastorale vragen (wat komen mensen in hun bestaan tegen en wat voor moeilijk oplosbare vragen levert dat op?) en diaconale vragen (hoe kunnen kerken, instellingen en de maatschappij bijdragen aan een oplossing van die vragen?). Tegen kerkmensen gezegd: het lijkt wel, alsof ik hier met een puur economische of zelfs politieke vraagstelling bezig ben. We moeten als kerken echter oog hebben voor dit soort zaken, omdat ze de samenhang vormen voor de problemen waar mensen in verkeren. Dat zijn nooit alleen geestelijke vragen. Het is meestal juist direct te herleiden tot materiële vragen. Mensen zijn als individu nooit los te verkijgen alleen maar. Ze staan altijd ook in verschillende contexten. De maatschappelijk-economische niet in de laatste plaats. Leer je deze contexten beter kennen, ben je beter in staat mee te werken aan oplossingen van problemen waar mensen mee rondlopen.
Vragen
Mijn volgende onderzoeksstap is dus om uit dit en wellicht nog weer ander nieuw materiaal - ik heb al weer verschillende boeken liggen - vragen te destilleren waarmee ik in mijn buurt ga onderzoeken hoe de zelfde zaken liggen. Een van de dingen waar ik tegen op loop is dat veel in aanzet herkenbaar is uit de verschillende analyses met betrekking tot wat in andere buurten speelt. Toch is er ook iets wat ik zo nog niet tegen kwam: wat is eigenlijk de houding van de besturende PvdA in dezen? In stadsdeel Amsterdam NieuwWest, waar Geuzenveld-Slotermeer deel van uit maakt, hebben we bijvoorbeeld met heel plezierige PvdA-stadsdeelbestuurders te maken, Ahmed Baâdoud en Jesse Bos, bij wie je het gevoel krijgt dat ze hun hart op de goede plaats hebben zitten. Ze brengen over gevoel te hebben voor wat kwetsbare mensen en sectoren mee maken. Bezuinigingen die ze moeten uitvoeren maken het hun lastig, zullen we maar zeggen. Ze zouden misschien wel graag anders willen. Tegelijk maken ze deel uit van een partij die landelijk mee de dienst uitmaakt en in feite mee bouwt aan een neoliberale samenleving. Hoe valt dat in het algemeen al te rijmen met sociaal-democratie, maar ook in wat voor spagaat brengt dat goedwillende sociaal-democraten aan de basis? Je krijgt bijna de indruk dat ze eigen manieren uitvinden om er wat van te maken in de buurten. Het schept verwarring: wat gebeurt er nu eigenlijk?
Door officieel niets met de term Neoliberalisme in verband te brengen komt de vraag nog precieser op: hoe heeft dit allemaal met Neoliberalisme te maken en waarom valt deze term bijna nooit? Hij mag nooit vallen, lijkt het wel. Want dan moet Rutte zeggen dat hij in feite geen ander doel voor ogen heeft dan deze samenleving verder te neoliberaliseren. Dan moet hij zeggen dat hij niet bezuinigt om de krisis op te lossen, maar om de samenleving vrij te maken voor wie en wat ook werkelijk geld in het laatje brengt. Om in die zin te hervormen (ook zo'n modewoord vandaag - ben je net hervormd-af, moet je weer op een andere manier hervormd worden). Ondertussen beginnen zelfs kleine en middelgrote ondernemers hun vragen te stellen.
Han Dijk.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten